Aziz Nesin, J.P.Sartre ve Cemal Süreya için
‘Dünyanın en küçük devletleri" demiş..’ İkisinde de bir devlet olabilecek kadar birikim var." diye eklemiş..
Cemal Süreya
(Cemalettin Seber; 1931, Erzincan - 9 Ocak 1990, İstanbul) 1954’te Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Maliye ve İktisat Bölümü’nü bitirdi. Maliye Bakanlığı’nda müfettiş yardımcılığı ve müfettişlik görevlerinde bulundu; 1965’te ayrıldığı müfettişlik görevine 1971’de yeniden döndü; 1982’de müşavir maliye müfettişliğinden emekli oldu.
1978’de Kültür Bakanlığı’nda Kültür Yayınları Danışma Kurulu üyesi olarak da görev yapan Cemal Süreya, emekli olduktan sonra, yayınevlerinde danışman ve ansiklopedilerde redaktör olarak çalıştı. Birçok dergide yazıları ve şiirleri yayımlandı; ayrıca Oluşum, Türkiye Yazıları, Maliye Yazıları dergileri ile Saçak dergisinin kültür-sanat bölümünü bir süre yönetti. Politika, Aydınlık, Yeni Ulus ve Yazko Somut gazeteleri ile 2000’e Doğru dergisinde köşe yazıları yazdı. Ölümünden sonra adına bir şiir ödülü kondu.
*İkinci Yeni şiirinin (insanın bilinçaltına inecek, doğayı, insanı gözlemleyerek kendine özgü bir söyleyişle, konuşma dilinden uzak, toplumsal sorunlara çözüm bulma aracı olabilecek, soyut ve kulağa hoş gelecek müziksel bir anlatıma açık bir şiir) en önemli isimlerindendir (Öbürleri:
Edip Cansever , Turgut Uyar, İlhan Berk, Ece Ayhan, Sezai Karakoç, Ülkü Tamer, Oktay Rıfat ve Melih Cevdet Anday) geleneğe karşı olmasına rağmen geleneği şiirinde en güzel kullanan şairlerden birisiydi...kendine özgü söyleyiş biçimi ve şaşırtıcı buluşlarıyla, zengin birikimi ile, duyarlı, çarpıcı, yoğun, diri imgeleriyle ikinci yeni şiirinin en başarılı örneklerini vermiştir...
(*Demokrat Parti'nin özgürlük vaatleriyle ülkeyi idaresi altına almasından bir iki yıl sonra, özgürlüklere müdahale etmeye başlamasına, bazı yasalarda ağır maddeleri uygulatmasına bir tepkiydi 'İkinci Yeni)
Hayatı
Cemal Süreya, “şairin hayatı şiire dahil” derken kendi hayatıyla ilgili belki de en isabetli tanımlamayı yapmıştır. O “şiir dolu hayat”ın başladığı yer Dersim’dir. Süreya’nın ailesi 1938 Dersim sürgünüdür. Onun hayatı ve şiiri bir yönüyle de Dersim’e dahildir.
1931 Erzincan doğumlu Cemal Süreya, sürgün gecesini dizelere şöyle döker:
“Bir yük vagonunda açtım gözlerimi.
Bizi bir kamyona doldurdular.
Tüfekli iki erin nezaretinde.
Sonra o iki erle yük vagonuna doldurdular.
Günlerce yolculuktan sonra bir köye attılar.
Tarih öncesi köpekler havlıyordu.
Aklımdan hiç çıkmaz o yolculuk,
o havlamalar, polisler.
Duyarlığım biraz da o çocukluk
izlenimleriyle besleniyor belki.
Annem sürgünde öldü, babam sürgünde öldü.”
Feyza Perinçek ve Nursel Duruel’in birlikte kaleme aldıkları Cemal Süreya biyografisi (Can Yayınları) büyük şairin yaşamındaki sürgünü de gözler önüne seren bir çalışma. Cemal Süreya, o yıllarını ve bir anlamda da bütün ömrünü sürgün çocuğu olarak yaşadı. Bir gece yarısı ailesiyle birlikte Bilecik tren istasyonuna indirilmişti. Nereye gideceklerini bilmeden vagonlara yüklenmişlerdi. Çaresizdiler. Bilecik'liler onlara sahip çıktılar. Yemekler getirdiler. 20 yıl Bilecik dışına çıkmaları yasaktı.
Küçük Cemal, amcası Memo’nun yaşadığı İstanbul’a gidip orada okumak istedi. İlkokula İstanbul’un Cihangir semtinde başladı. Babası da kız kardeşlerini alarak İstanbul’a çalışmaya geldi. “Sürgün” kararı peşlerindeydi. Evleri polis tarafından basıldı. Dönemin işkenceleriyle ünlü İstanbul’un Sansaryan Hanı’nda gözaltına alınıp ailecek yeniden “paket halinde” Bilecik’e geri gönderildiler.
“Tahta sıranın üzerinde uyumuştuk. Kadınlar kavga çıkarmışlardı. Ertesi gün jandarma refakatinde sürgün yurdumuz olan Bilecik’e posta edildik. Ben kaç yaşındaydım? On birin içinde.”
Annesi de babası da sürgünde öldüler. Şöyle anlatır sürgün olmanın acısını, şiirindeki yerini:
“Gülümsemeyle hüzün yan yana gider benim şiirimde, özgürlük ve kendine güven durumu beni hep lirizme, sıkıntı ve bunalım ise hep humor’a atmış. Küfürden kaçma girişiminin yarattığı bir şeydir belki de bende humor. Çocukluk günlerimi düşündüğümde, böyle bir olay vardı gibi geliyor. Bir şeyi aşağılanmaktan kurtarma. İşi şakaya vurma.”
Kürt olmanın, sürgün olmanın acısını hep içinde taşımıştı.
“Bir gün okulda arkadaşlarından biriyle kavga eder, küsüşürler. Araya kim girse barıştıramaz Cemalettin’i. Sınıfta tam bir kargaşa. Birden öğretmenin sesini duyar ‘Kürt damarı tuttu.’ Olan olmuştur. Başını önüne eğer. Demek herkes biliyor!... Başka bir gün oğlanın biri arkasından ‘Sümüklü Kürt’ diye bağırınca dayanamaz artık. Koşa koşa eve gider, çantayı bir yana fırlatır, odaya kapanır, bütün gün ağlar.”(s.30)
Cemal Süreya dostumdu. 1978 yılında günlük Aydınlık gazetesini çıkarırken tanışmıştık. O zaman Aydınlık’a yazardı. 12 Eylül döneminde cezaevinden çıktığımda yeniden karşılaşmıştık. Bazen Cağaloğlu’nda buluşur, birlikte öğle yemeği yerdik. Sosyalizme üzerine sohbet ederdik.
Büyük şairdi. Hüzünlü ve sessiz halinin gerisindeki öyküleri, 2003 yılında yitirdiğimiz arkadaşımız Feyza Perinçek onun biyografisini yazmaya başladığında fark etmiştik. Bir Dersim sürgünü olduğunu da... Dersim tartışması patlak verince, onun bir Dersim sürgünü olduğunu yeniden anımsadım.
(Oral Çalışlar-Cemal Süreya'nın hayatı Dersim'e dahil-yazısından)
Onunla ilgili anektotlar
-“Bir gün, kendisine hayran hayran bir şeyler anlatan kadınlardan biriyle, Cemal Süreya’nın her zaman keyifle yâdettiği bir diyalog geçti aralarında. O dönem Cem Yayınevi’nde yeni basımı yapılan “Üvercinka” kitabının kapağındaki resmi çok beğendiğini söyleyen ve biraz da yüksekten uçan bir kadın, kendinden son derece emin bir tavırla, “Cemal bey, siz bilirsiniz, acaba bu resim Picasso’nun hangi dönemine ait?” diye sormuştu Süreya’ya. O da önce şaşırmış, “Picasso mu?” demişti. Kadın, her an biraz daha sivrileşen uyduruk bilmişliğiyle, “Evet ya, Picasso’nun çizgileri olduğuna eminim de, ama hangi dönem olduğunu çıkaramadım” diye şairin gözündeki konumunu sağlamlaştırma telaşına girişince,
Cemal Süreya ince bir tebessümle, “İnanın ben de bilemiyorum” diye cevap vermişti. Tabii, kadını bozmamak için! Çünkü resim Picasso’ya değil, bizzat Cemal Süreya’ya aitti. Ama her zaman ki tevazuuyla, ukalalık yapmak istemediği için durumu düzeltme ihtiyacı hissetmedi hiç. Varsın kadın onun resmini, Picasso’nun bilsin, ne çıkardı ki? İşte bu şaşmaz inceliği nedeniyle, Selim İleri’ye göre,
“Bağımsızlık Mustafa Kemal’in ise, anlayışlı olmak da Cemal Süreya’nın karakteriydi”.
"-On yedi dergi, birkaç evlilik, bir meslek, bir banka batırdı." Yanlış anlaşılmasın, Cemal Süreya'nın şair Süreya ve denemeci Süreya'yı yan yana koyup değerlendirme yaparken şair tarafı için kendi kendine sarf ettiği sözler bunlar. Ama arkasına eklemeyi de unutmadı:
(Göller Denizler-Cemal Süreya)" Hayatımı başka bir hayatla değiştirmek istemediğime göre demek ki mutsuz değilim."
-“Darphane müdürlüğü yaptığı dönemde Yılmaz Ergenekon tarafından teftiş edildi günün birinde. Tabii tüm teftiş Cemal Süreya'yı görevden uzaklaştırmak için bir bahane. Teftişten iki gün sonra Bakanlıktan bir yazı geldi:
"Darphaneyi gezdim, pis buldum."
Buna karşılık Cemal Süreya tarafından maddelerce yazılan yanıt metninin, ilk madde hem cesur hem de kıvrak bir zekânın ürünüydü:
"Evet, o gün Darphane gerçekten pisti. Ama tarihinde ilk kez olarak ve bir iki saat…"
-“İmzasının ilginçliğiyle de ünlüdür... genellikle şapkaya* benzetilse de Sunay Akın; imzanın yanlamasına tutulmasıyla şair'in profilden bir görünümünün elde edileceğini, ü harfinin noktalarının ise Cemal Süreya'nın vazgeçemediği sigarasını resmettiğini söyler... imzasıyla resmini çizen şairimizdir yani...”
-“Bir türlü bırakamadığı
Sigara için yazdığı şiir
“Marmir / Karkiç/ Kırküç/ Kırkdört/ Kırkbeş
Kırkaltı/ Kırkyedi /Kırksekiz
Limon dokuz /Lif otuz
Yarım elma/ Bütün elma
Hartul/ Hurtul/ Cigaradan
Çık / Gel/ Git
Kurtul…”
“Fazla parası hiç olmadı. Bir gün bana boş bir kağıdın altını imzalayıp uzattı ve dedi ki,
‘Ölümümden sonra üstünü istediğin gibi doldurup zengin olursun. Param yok ama telif haklarını kullanırsın’ demişti. Kağıttan Japon fenerlerinin üzerine şiirler yazardı. "’Bunu da sakla çok büyük para eder’ derdi. Güzeli severdi ama tek kadını sevmek isterdi. Annemi çok sevdi. Ona "
Bayan Nihayet" derdi.
(Gonca Uslu-üvey kızı )
-“Bazen tam karşısında oturduğu, hiç tanımadığı bir kadını başını ara sıra kaldırıp dikkatle inceleyerek, elindeki deftere bir şeyler karalardı bir yandan da. Kadın oturduğu yerde ne yapacağını şaşırır, hele bir de Cemal Süreya karaladığı defteri kendisine doğru çevirdiğinde, o sayfada kendi resmini görünce iyice mest olurdu bu “aşk adamı”nın karşısında…”
-“En iyisi mektup. Ne çok mektup yazardım eskiden. En sevdiğim şey, yüzünü görmediğim kişilerle yazışmaktı. Şiirlerim, yazılarım yayımlanmaya başlayınca bu gereksinimi büyük ölçüde yitirdim. Hiç unutmam, 1950’lerde Diyarbakır Türkçe öğretmeni’ne (
kim olduğunu bilmem) yazmıştım. Mektup iki sayfalıktı. Birinci sayfanın başında şöyle bir not vardı: ‘Erkekseniz’. İkinci sayfadaki de, ‘Kadınsanız’. Erkeğe ayrı, kadına ayrı metin. Karşılık geldi, kadınmış. Ama bir daha yazmadı. Oysa kadın oluşuna çok sevinmiştim…”
-“En iyi muhalefetin “içeriden” yapılacağına inanan Cemal Süreya, mezuniyetinin ardından başladığı memurlukta, içinde olduğu iktidarların hemen hepsine muhalefet etmesine ve kimi zaman “Alevi olması nedeniyle” çok ciddi dışlanmalara maruz kalmasına rağmen, “hizmet süresi”ni “vukuatsız olarak” tamamlamayı başarmıştı yine de. Öyle ki, Başbakan olduğu günlerde “Adnan Menderes’in karikatürü” diye tanımlamıştı Demirel’i, sonra eksik bıraktığını hissetmiş olacak ki, bir cümle daha eklemişti: Biraz da kendinin karikatürü! Uzun ve yorucu yıllar boyunca, “sıkıcı memur hayatı”nın etrafına, en görkemli şiirlerinden oluşan rengârenk bir koza örmüştü usanmadan…”
-“Çok mastürbasyon yaptım. Uzun yıllar, özellikle de on iki – yirmi beş yaş arası, hayatımın en önde gelen işi oydu. İğrenirdim kendimden. Her başarısızlığımı ona bağlardım. Her seferinde bir daha yapmamaya yemin ederdim. Yine de günde beş, on kez yapmaktan kendimi alamazdım. Ortaokulda elden ele gezen bir kitapçık vardı. Lokman Hekim (!) imzalı, otuz iki sayfalık bir şey:
Otuz Bir Çekmenin Zararları! Kitabı okuduktan sonra o iğrenme duygusuna bir de korku eklendi. Verem olmak vardı işin sonunda, erken yaşta cinsel güçsüzlük, beyin sulanıyor…
Lokman Hekim’in kitabından sonra işi daha sıklaştırmıştım. Sapık olarak görüyordum kendimi. Kısacası, büyük bunalım. Bir gün bir gazete ya da dergide küçük bir yazı gördüm. Mastürbasyonun zararsız olduğunu anlatıyordu. Bir anda her şey değişiverdi. Bir aydınlanma oldu. Bir sevinç geldi şurama kondu. Kestim o yazıyı. Aylarca cebimde gezdirdim. Günde beş vakit çıkarıp yeniden okuyordum. Arkadaşlarıma da gösterirdim. Sıklıkta bir değişiklik olmadı. Daha doğrusu hemen olmadı. Ama bunalımdan o saat kurtulmuştum…”
-"Ankara’nın yeri özeldi Cemal Süreya için. İstanbul’un görkemli yüzüne hemen herkes gibi vurulmuş, ama en az Erzincan kadar soğuk Ankara, bir çeşit “ilk durak” olmuştu onun için: “Zaferlerim olmuşsa, hemen hepsini bu kentte kazanmışım; sonra onları İstanbul’da çarçur etmişim” “Mülkiye okul olmanın ötesinde, bir hayat biçimidir. Benim için özellikle öyle oldu. İyi bir öğrenci miydim? Şöyle galiba: İyi notlar da alan kötü bir öğrenci."
-"Emekli ikrâmiyesini aldığı günlerde, kendisine bir “çatı katı” alabileceğini söyleyen Necati Güngör’e heyecanlı bir şekilde “Olabilir” der önce, “Aklında bulunsun bakalım. Sen bir araştır şöyle.” Kısa bir süre sonra Güngör, Üsküdar’da bir çatı katı dairesi bulduğunu söylediğinde, her zaman kaçırdığı gözlerini kırpıştırarak “Ama parayı bağladık şimdi. Bankada. O olmazsa başka yer olur, ben biraz daha düşüneyim” der bu kez. Çünkü mâlum para, bankada da değildir aslında. Oğlu Memo “İş kuracağım” deyince, Süreya hemen bankadan çekip oğluna vermiştir bu parayı.
Memo da “Ticarete atılacağım” derken yılların birikimini kediye yükleyince, başladığı gibi “kiracı” olarak tamamlamıştır hayatını Cemal Süreya… Ama “yaşamını” değil, hayatını yalnızca…
-Şiir benim, dramım, açmazım, kurtuluşum, batağım, sevgilim, babam, gözaltım...ve kendimi hiçlemeyi bilişim... Daha önemlisi, yazgım olarak da görüyorum onu. Borç öder gibi mi yazdım şiirlerimi? Biraz öyle..."
-“99 Yüz” Cemal Süreya’nın 4 Ocak 1987'den 7 Ocak 1990 tarihine kadar “2000'e Doğru” dergisinde yazmış olduğu yazıların derlenmiş hali. İzdüşümler kişilerle ilgili -soldaki bir portre sağda kime izdüşer ya da sağdaki şu politikacı soldan asla kim olamaz-, söz senaryoları ise durumları anlatıyor. İzdüşümlerin en özgün yanlarından biri de Süreya’nın kişileri şemsiyeleri ile tanıtması. Örneğin: Cihat Burak “şemsiyesini koca bir saksıya dikmiştir”; Rauf Tamer’in “şemsiyesinin sapıyla Türkiye’deki cop sayısı bir adet artar”; Muzaffer İlhan Erdost’un “şemsiyesinde enlemler, boylamlar”; Sezai Karakoç’un “şemsiyesi yoktur”; Nazlı Ilıcak’ın “şemsiyesi tek dokunaçlı medüza biçiminde”; Fethi Naci’nin şemsiyesi ise uykusuz: hem yatılı, hem uykusuz”dur."
-"Hasan Basri'nin anımsadığına göre, şiirine ve kitabına ismini verdiği (Üvercinka) bu kadının ömrü boyunca taşıyacağı bir izi daha vardı Cemal Süreyya'da. 1956 yılında yayınlanan "Elma" şiirinde, bir anda ismindeki "Y" harflerinden birini attığını ilan etti. Bir telefon numarası üzerine Ülkü Tamer'le girdiği iddiayı kaybetmişti çünkü. Bahis Cemal Süreyya'nın dediği gibi sonuçlanmayınca, o günden sonra Cemal Süreya oluverdi. Bazılarına göre kaybedileceği bile bile girilen bir iddiaydı bu..."
-"Şairin hayatındaki en önemli kırılma noktalarından biri adressizliktir: 4 kez evlenir, 29 farklı evde oturur..."
Kitapları
Şiir
-1958-Üvercinka (Yeditepe Şiir Armağanı)
-1965-66-Göçebe (TDK Şiir Ödülü)
-1973-Beni Öp Sonra Doğur Beni
-1984-Sevda Sözleri
-1988-Sıcak Nal ve Güz Bitiği (Behçet Necatigil Şiir Ödülü)
-1995-Sevda Sözleri (Bütün Şiirleri:-YKY).
Düzyazı
-1992-Aydınlık Yazıları-Paçal
-1992-Oluşum’da Cemal Süreya
-1992-Papirüs'ten Başyazılar
-1997-Güvercin Curnatası
Deneme
-1976-Şapkam Dolu Çiçekle
-1991-99 Yüz
-1991-999. Gün / Üstü Kalsın
-1992-Günübirlik
-1992-Folklor Şiire Düşman
-1992-Uzat Saçlarını Frigya
-1992-Günler
-2000-Toplu Yazılar 1: Şapkam Dolu Çiçekle
-2000-Toplu Yazılar 2: Günübirlik'ler
Mektup
-1990-98-Onüç Günün Mektupları
Antoloji ve Çevirileri
-Mülkiyeli Şairler (Antoloji)
-100 Aşk Şiiri (Antoloji)
-Sade’ı Yakmalı mı?-Simone de Beauvoir
-Gönül ki Yetişmekte-Gustave Flaubert
-Küçük Prens-Antoine de Saint-Exupéry (Tomris Uyar’la birlikte)
Çeviri Şiirleri
-Yürek ki Paramparça-haz. Eray Canberk,
-Aritmetik İyi Kuşlar Pekiyi-haz. Necati Güngör
-Bazil Nikitin-Kürtler
Taslak kitapları
-Bilimsel sorun ve toplumsal sorun olarak Eşcinsellik
-Sinemadaki Erkekler, Kadınsız Erkekler ve Genel Yerler
(Tomris Uyar'a yazılmış..)
Bendeki Cemal Süreya
-“Bak bunlar ellerin senin bunlar ayakların
Bunlar o kadar güzel ki artık o kadar olur
Bunlar da saçların işte akşamdan çözülü
Bak bu sensin çocuğum enine boyuna
Bu da yatak olduğuna göre altımızdaki
Sabahlara kadar koynumda yatmışsın
Bak bende yalan yok vallahi billahi
Sen o kadar güzelsin ki artık o kadar olur
İşe bak sen gözlerin de burda
Gözlerinin ucu da burda yaşamaya alışık
İyi ki burda yoksa ben ne yapardım
Bak çocuğum kolların işte çıplak işte
Bak gizlisi saklısı kalmadı günümüzün
Gözlerin sabahın sekizinde bana açık
Ne günah işlediysek yarı yarıya
Sen asıl bunlara bak bunlar dudakların
Bunların konuşması olur öpülmesi olur
Seni usulca öpmüştüm ilk öptüğümde
Vapurdaydık vapur kıyıdan gidiyordu
Üç kulaç öteden İstanbul gidiyordu
Uzanmış seni usulca öpmüştüm
Hemen yanımızdan balıklar gidiyordu…”
-“Ayakta duran kadınlar olur ya
Meryem bunlardan
üç türlü ayakta duruşu var
birini yalnız bana kullanıyor... ”
-“Kırmızı bir kuştur soluğum
Kumral göklerinde saçlarının
Seni kucağıma alıyorum
Tarifsiz uzuyor bacakların
Kırmızı bir at oluyor soluğum
Yüzümün yanmasından anlıyorum
Yoksuluz gecelerimiz çok kısa
Dörtnala sevişmek lazım…”
-“Bir sürü çiçek, ama saydırmaya kalkma,
ayrı ayrı kadınlardan koparılmış
kalınlardan ya, hem de bilsen nerelerinden !
ben ne kadar öbür çiçekleri denesem
senin ki gül oluyor aralarında...”
-“Afrika dediğin bir garip kıta
el bilir âlem bilir
ki , şekli bozulmasın
diye Akdeniz'in
hâlâ eskisi gibi çizilir,
haritalarda...”
-“Sizin hiç babanız öldü mü?
Benim bir kere öldü kör oldum
Yıkadılar aldılar götürdüler
Babamdan ummazdım bunu, kör oldum
Siz hiç hamama gittiniz mi?
Ben gittim lambanın biri söndü
Gözümün biri söndü , kör oldum
Tepede bir gökyüzü vardı yuvarlak
Şöylelemesine maviydi , kör oldum
Taşlara gelince hamam taşlarına
Taşlar pırıl pırıldı, ayna gibiydi
Taşlarda yüzümün yarısını gördüm
Bir şey gibiydi ,bir şey gibi kötü
Yüzümden ummazdım bunu ,kör oldum
Siz hiç sabunluyken ağladınız mı? ”
-“Öyle güzel ki ölürüm artık
beyaz uykusuz uzakta
Kars çocuklarında Kars'ı
ölüleri yağan karda
donmuş gözlerimin arası..”
-“Biliyorsun ben hangi şehirdeysem
yalnızlığın başkenti orası...”
-“İnsan sevişirken bütün çağlarda birden oluyor,
geçmiş çağların hepsini birden yaşıyor bugünle birlikte, bu bakımdan bir ergenliktir sevişmek...”
-“Yaprağını dökecek ağaç yok burda
ama ışıklar dökebilir olanca renklerini...”
-Evli kadınlardan açılmıştı bahtım, yani dalında sevmeye alışmıştım kadını, bir sürede tatlı çişi gelmeye başlamış öğrenci kızlar ardında sürttüm biraz...”
-“Küfür diyorum, bir saldırmama eylemidir...”
-“İnsan süsüdür günah...”
-“Renkleri tek tek alırsan hepsi tarikat...”"
-“Üç anayasaortasında büyüdüm :
biri akasya
biri gül
biri zakkum...”
-“Sen , alınyazımın tek okunaklı yeri !...”"
-“Evreşe,
tek , türküsüyle var olan ela gözlü kasaba
bir çocuğum olsun isterdim senden...”"
-“Saat onikiden sonra
bütün içkiler
şaraptır...”"
-“Ey alınyazısı uzmanı ;
suretlerle doldurursun yazını...”"
-“Ömür ki bir gölü balığı için değil
kamışı için vergilendirdiydi
ama değnek vurulurken zavallı uğruya
yüzüne ve neresine gelmesin derdi...”"
-“Önü Kapalıçarşı
Arkası
Mısırçarşısı...”"
-“Bacaklarının dar açısında
bir yumak
bir kırlangıç yuvası
bir söğüt yaprağı susuz ve erkenci
bir mermi yatağı derin ve pusuda
bir saat kapağı tık diye açılır
bir tünek dalgın güvercinler için
yabancım diyorum ona
geriye kalan tüm kelimeleri de
kamulaştırıyorum böylece
hadi sevgilim, bir yudum süt koy yuvaya
ve içiçe iki hilal, sımsıcak, çok yakın, kirli
unutma ki insanlarımız gibi aşkımızda
kazılarla bulacak kendi güneşini
vakit ilerliyor, Anadolu güneşi
Peleponez güneşi olacak az sonra
boşa dönen bir çıkrık uzakta
avucumda Belkıs'ın delik incisi...”
“Yıkıcı bir aşk bu,
Yıkıyor milletin ortasına tutku yükünü.
Bölücü bir aşk,
Ekmeği suyu bölüyor, günde üç öğün.
Hain bir aşk bu,
Sizin eve hırsız girer, onunkine polis.
Yasadışı bir aşk ,
Evlenmeyi, hiç mi hiç düşünmüyor.
Soyguncu bir aşk bu,
En sıradan ezgilerden, sevinçler devşiriyor.
Kökü dışarda bir aşk,
Dante ile Beatrice'inkine, fena öykünüyor.
İşgalci bir aşk bu,
Samanlık sevişenin diyor, başka şey demiyor.”
(Livaneli tarafından bestelendi)
-“Durakta üç kişiAdam kadın ve çocuk
Adamın elleri ceplerinde
Kadın çocuğun elini tutmuş
Adam hüzünlü
Hüzünlü şarkılar gibi hüzünlü
Kadın güzel
Güzel anılar gibi güzel
Çocuk
Güzel anılar gibi hüzünlü
Hüzünlü şarkılar gibi güzel..”
-“Gece bitkilerinden korkuyorum,
Hayır, geceleri bitkilerden !
Gizlenirken vurulmuş ulaklara ağıttır
Bana açtığın her telefon.
İki kalp arasında en kısa yol:
Birbirine uzanmış ve zaman zaman
Ancak parmak uçlarıyla değebilen
İki kol.
An ki fıskiyesi sonsuzluğun
Keşke yalnız bunun için sevseydim seni.”
-“70.000 aşk ve 90.000.000 dize:
Ünlü şair İlhan Berk burda yatıyor!
N'olur yolcu, sevaptır, sakın üşenme,
Yukardaki sayıya bir sıfır da sen ekle..”
-“Ölüm geliyor aklıma birden ölüm
Bir ağacın gövdesine sarılıyorum…”
-“Önce bir ellerin vardı
yalnızlığımla benim aramda
Sonra birden kapılar açılıverdi ardına kadar
Sonra yüzün onun ardından gözlerin dudakların
Sonra her şey çıkıp geldi
Bir korkusuzluk aldı yürüdü çevremizde
Sen çıkardın utancını duvara astın
Ben masanın üstüne koydum kuralları
Her şey işte böyle oldu önce..”
-“Ölüyorum tanrımBu da oldu işte. Her ölüm erken ölümdür
Biliyorum tanrım.
Ama, ayrıca, aldığın şu hayat
Fena değildir... Üstü kalsın...”
-“Özgürlüğün geldiği gün
O gün ölmek yasak!..”
-“Ayışığında oturduk, bileğinden öptüm seni
Sonra ayakta öptüm, dudağından öptüm seni
Kapı aralığında öptüm, soluğundan öptüm seni
Bahçede çocuklar vardı, çocuğundan öptüm seni
Evime götürdüm yatağımda,
kasığından öptüm seni
Başka evlerde karşılaştık, iliğinden öptüm seni
En sonunda caddelere çıkardım,
kaynağından öptüm seni..”
“Sesinde ev dağınıklığı var..”
-"Sevmek ne uzun kelime!.."
-''Sevişmek çiftleşmek değil tekleşmektir..''
Çizdiği desenlerden
diğer dökümantasyon
-Eşlerinden Zuhal Tekkanat'a yazdığı bir mektup
-Fotografları/ Çizdiği Desenler
-Kitap Kapakları
-TRT Kayıtlarından bir söyleşisi
-Kendi Sesinden -"Dört Nala Sevişmek Lazım" şiiri
Kaynak Kitap
"Buradaki yazıların ve anekdotların büyük bir kısmı Feyza Perinçek ve Nursel Duruel'in hazırlamış olduğu Cemal Süreya-Şairin hayatı şiire dahil kitabından alınmıştır.
Feyza Perinçek ve Nursel Duruel önümüze sadece bir biyografi koymuyor; okudukça içine girilen, yer yer şaşırtan yer yer gülümseten ve hüzünlendiren, Türk şiirinin tarihsel süreçte kat ettiği değişime de değinerek, bir anlamda 'Bir Cemal Süreya Belgeseli' de izlettiriyor denilse abartı sayılmaz.
Cemal Süreya "Şairin hayatı şiire dahil"de, iki işçi gibi çalışmış Nursel Duruel ve Feyza Perinçek. Kitaplar, dergiler, günlükler, konuşma metinleri, fotoğraflar tek tek taranmış. Kaynak sayfaları incelendiğinde bu değerli çalışmanın alt yapısının ne kadar sağlam olduğunu görmemek de mümkün değil. Sadece Cemal Süreya okurlarının değil, şiirle ilgilenen herkesin kesinlikle edinmesi gereken bu çalışma için artık hayatta olmayan Feyza Perinçek'i saygıyla anmak, Nursel Duruel'e de ayrıca teşekkür etmek gerekiyor.."
